Kapittelkerk van Sint-Dimpna te Sint-Dimpna (Geel) - Ontdek deze open en gastvrije religieus gebedshuis

Kapittelkerk | 1300-1400 | Gotiek | Katholieke Kerk

Toiletten Bedevaartsoord

Kaart

Openingsuren

01 april - 30 september
ma -
di 14.00 - 17.00
woe 14.00 - 17.00
do 14.00 - 17.00
vr 14.00 - 17.00
za 14.00 - 17.00
zo 14.00 - 17.00

Geleide bezoeken

+32 14 56 63 80

Kerkdiensten

www.sintdimpna.be

Beschrijving

De Sint-Dimpnakerk (1349-1479) in Geel is een opmerkelijk monument opgetrokken in zogenaamde Demergotiek, een regionale variant van de gotische stijl. De robuuste en onafgewerkte toren versierd met speklagen van witte zandsteen en bruine ijzerzandsteen werd later toegevoegd (1454-1585).

In oorsprong was het gebedshuis een bedevaartkerk. De Heilige Dimpna en haar biechtvader Gerebernus zouden namelijk hier begraven zijn. Deze Engelse schone zou volgens de legende in de 7de eeuw naar Vlaanderen gevlucht zijn van haar vader die haar wilde huwen. Hij kwam haar evenwel achterna en onthoofde haar in een vlaag van waanzin. Na haar dood werden verschillende zieken, voornamelijk geestenzieken, genezen aan haar graf. Dit gaf de aanzet tot de verering van de Heilige Dimpna en de bouw van een ziekenkamer aan de zuidzijde van de kerk in 1683. De geesteszieken konden er gedurende 9 dagen verbleven om - via allerlei rituelen - van hun ziekte genezen te worden.

Ondanks verschillende verwoestingen, tijdens de Beeldenstorm (1566), de Franse periode (eind 18de eeuw) en WO II, is de kerk goed bewaard en kan het pronken met een uniek interieur.

Hoewel de kerk van binnen een harmonieuze soberheid uitstraalt bevat het meerdere uitzonderlijke kunstschatten. De diverse retabels en het renaissance praalgraf van de familie de Merode zijn de absolute blikvangers. Het apostelretabel werd onlangs toegevoegd op de Vlaamse Topstukkenlijst omdat het het oudst bewaarde retabel in gepolychromeerd natuursteen is in Vlaanderen. Het Dimpnaretabel, dat de legende verhaalt, prijkt reeds langer op de Vlaamse Topstukkenlijst.

Een ware parel dus !

Er bestaat een uitgebreide gids (64p) over de kerk. Deze is beschikbaar voor 3.5 euro bij de Toeristisch dienst van Geel en in de kerk. Verder zijn er ook infopanelen voorzien in de kerk.

Parochie Sint-Dimpna

KIKIRPA : Fototheek online

Vlaamse Topstukkenlijst

Vlaamse Meesters in Situ

Fietsroute "Met helden & heiligen" via de knooppunten

Foto's

Media

Merkwaardige elementen

Dimpnaretabel

Het retabel dateert uit de 16de eeuw en is met inbegrip van de Calvarieberg een indrukwekkende 7 meter hoog en 6.5 meter breed.Het bestaat uit meer dan 200 eikenhouten beeldjes die vierkante taferelen of cassetten vormen. Ze verbeelden de legende van de Heilige Dimpna. Het verhaal is horizontaal drieledig opgebouwd met onderaan het leven en de marteldood van Sint-Dimpna. Het midden toont de verheerlijking op aarde. De bovenste taferelen tonen Dimpna’s zegepraal in de hemel en wordt bekroond met de Calvarieberg.In de nis prijkt een neogotisch houten reliekschrijntje dat de relieken of botstukken van de twee martelaars, Sint-Dimpna en Sint-Gebernus, bevatten.

Apostelretabel

Dit witstenen retabel uit de 2de helft van de 14de eeuw is wellicht het oudste kunstwerk van deze kerk. Het retabel is verdeeld in 7 vakken die de vorm hebben van gotische portalen. De 6 kleinere portalen zijn nog eens verdeeld in twee nissen waarin telkens een apostel met zijn attribuut wordt verbeeld zoals Petrus met een sleutel en Johannes de Evangelist met een boek. Het grotere middenportaal toont een Calvarie of een gekruisigde Christus tussen zon en maan geflankeerd door Maria en de apostel Johannes.

Passieretabel

Het eikenhouten passieretabel dateert uit 1490-1500 en komt uit een Brussels atelier. Dit weet men door het keurmerk van de Brusselse beeldhouwers, namelijk een dubbele hamer, dat men terug vond op de rug van de gegeselde Christus tijdens een restauratie. De gekruisigde Christus vormt het middelpunt van de compositie. Wanneer men de luiken open zet kan men het volledige passieverhaal ‘lezen’. Het leest namelijk als een stripverhaal van Jezus’ lijden te beginnen in de Hof van Olijven en te eindigen met Pinksteren.

Secreet en schilderijtjes van de Merodes

In het secreet of de ‘verborgen ruimte’ werden de relieken en de kunstschatten evenals belangrijke documenten bewaard. Het gaf destijds ook toegang tot een bovenverdieping en een kelder maar deze werden dichtgemetseld. Het secreet wordt afgesloten door twee 16de-eeuwse deuren. De ruimte werd recentelijk gerestaureerd en ingericht als mini-schatkamer. Het bevat onder andere twee schilderijtjes van de familie Merodes geschilderd door Jan Mostaert. De schilderijen horen bij elkaar en werden geschilderd naar aanleiding van de verloving van de twee afgebeelde personen. Ze behoren tot de topstukken van de Vlaamse kunst.

Praalgraf van baron Jan III van Merodes en Anna van Gistel

Het koppel huwde in 1520. Wanneer baron Jan III van Merodes in 1550 kwam te sterven werd zijn wens om begraven te worden samen met zijn reeds overleden echtgenote in het koor van de Dimpnakerk verwezenlijkt. Het typische renaissancegraf werd gemaakt door Cornelis II Floris de Vriendt en is opgebouwd volgens een eeuwenoude traditie. Bovenop een sarcofaag liggen de figuren van de overledenen met hun handen in bidpositie en geopende ogen. Aan de voeten van de baron ligt de leeuw als zinnebeeld van zijn dapperheid. Aan de voeten van Anna van Gistel ligt de hond die huiselijkheid en trouw symboliseert. Op het graf vindt men verschillende wapenschilden die de bezittingen van het koppel tonen. Het graf wordt ondersteund door Romeinse figuren, herauten genaamd, die ofwel een vlag of een wapenschild dragen. Tussen deze personages liggen enkele symbolen van het ridderschap verspreid: helm, handschoen, zwaard en laurierkransen.

Glasramen

De gebrandschilderde ramen in de zijbeuken komen uit het Antwerpse atelier Stalins en Janssens en dateren van 1889-1900. Ze verbeelden de legende van de heilige Dimpna. Dimpna leefde in de 9de eeuw en was de dochter van een heidense koning uit Ierland. Haar moeder was evenwel christen en had ook haar dochter laten dopen. Na haar dood was de koning ontroostbaar. In een vlaag van waanzin was hij er van overtuigd dat niemand zijn vrouw kon vervangen als echtgenote, tenzij misschien zijn dochter Dimpna. Dimpna sloeg het huwelijksvoorstel van haar vader af en vluchtte samen met haar biechtvader Gerebernus naar Geel. Haar vader kwam hen achterna en doodde beide in een vlaag van woede. De inwoners van Geel begroeven de martelaren. Na verloop van tijd zouden zij Sint-Dimpna aanroepen ter genezing van allerlei kwalen. Geel groeide uit tot een bekend bedevaartsoord die pelgrims van heinde en verre aantrok.

De custoskamer

Een kamertje in de kerk, verborgen, moeilijker bereikbaar, onbekend voor velen.

De custoskamer was in vroegere eeuwen de verblijfplaats van de custos. Hij was de bewaker van de kerk en de kerkschat en was een belangrijke figuur in de werking van de kerk. Vanuit zijn verblijfplaats kon hij tot ver in de kerk kijken.

De statuten uit 1585 omschrijven zeer gedetailleerd de taak van de custos (of koster). Hij was verantwoordelijk voor het vaatwerk, voor de orde in de kerk, voor het luiden van de klokken die het dagritme van de Gelenaars bepaalden en hij was aanwezig bij erediensten. Bij valavond moest hij zeker de doolklok luiden om verdwaalde mensen op het juiste spoor te brengen. Deze custoskamer kan bezocht worden onder begeleiding. Het is niet heel hoog maar een eeuwenoude wenteltrap en een heel smal gangetje maken het bezoeken van de custoskamer tot een avontuur dat niet geschikt is voor stiletto’s of mensen die slecht te been zijn.

In de custoskamer vind je ook panelen met daarop oude foto’s van de kerk, van de vernielingen tijdens de tweede wereldoorlog, van de heropbouw na de oorlog.

Sint Dimpna / Vrijmoedige Vrouwen - Zomercampagne 2021

Deze knappe Engelse vrouw vluchtte volgens de legende in de 7e eeuw naar Vlaanderen. Ze was bang dat haar vader haar zou dwingen om te trouwen. De laatste achtervolgde haar en onthoofdde haar in een moment van waanzin. Sindsdien is ze de heilige van de geesteszieken.