Sint-Martinus
Gijzegem-Dorp
9308 Gijzegem (Aalst)
| 1772 | Klassiek | Katholieke Kerk
Kaart
Openingsuren
01 juni - 30 september
ma -
di -
woe -
do -
vr -
za 13.30 - 18.00
zo 13.30 - 18.00
Geleide bezoeken
+32 53 78 88 84
Kerkdiensten
Beschrijving
De vroegere Sint-Martinuskerk werd in de 18de eeuw te bouwvallig en daarom ontmanteld en gesloopt in 1771 om plaats te maken voor de ‘nieuwe’ kerk. Dit gebeurde voornamelijk op initiatief van baron Frans Goos (°1732 +1786), de toenmalige heer van Gijzegem, wiens kasteel in een rechte as tegenover de kerk gelegen is, en Frans Vrebosch (°1728 +1805), pastoor van Gijzegem.
Het plan werd getekend door broeder-architect Philippus Gobert die augustijnermonnik was te Gent.
Op 6 april 1772 werd de eerste steen gelegd zoals de gedenksteen onderaan in de rechterzijde van de voorgevel aanduidt:
‘’Uyt liefde en genegentheid
Heeft hier den eersten steen geleyd
Den zeer edelen Heer J.C.J. Goos Fs. Jacx,
Heer van Gyseghem 6 april 1772’’
Reeds op 12 november 1772 kon de eerste mis opgedragen worden in de nieuwe kerk.
De plattegrond toont een driebeukig schip met vijf rondbogen en een driezijdig gesloten koor. De zuidsacristie dateert van 1774, de doopkapel en de bergplaats aan de noordgevel werden in 1933 toegevoegd en dit naar een ontwerp van architect Henri Valcke uit Gent.
De classicistische voorgevel wordt getypeerd door geblokte hoekpilasters en een centraal rondboogvenster. In de top verrijst een achtzijdige toren, bekroond met een barokke, houten torenlantaarn.
Het interieur is typisch rococo maar er zijn ook nog classicistische elementen. De middenbeuk is afgezet door rondboogarcaden op Toscaanse zuilen. Het hoogaltaar dateert van 1623 en is afkomstig uit de kloosterkerk van het voormalige Sint-Lievencollege in Gent. Dit altaar werd in 1623 door bisschop Antoon Triest geschonken aan deze Sint-Livinuskerk in de Volderstraat maar in 1780 door de baron Frans Goos aangekocht en overgebracht naar de kerk van Gijzegem.
De marmeren zijaltaren (1773), met houten bekroning (1774) dragen schilderijen van Willem-Jacob Herreyns, (Antwerpen) nl. "de Hemelvaart van Maria'' (1774) en "Sint-Rochus wordt aangesteld als patroon van de Pestlijders" (1783).
Bekijk ook de andere achttiende-eeuwse interieurelementen: communiebank, biechtstoelen, preekstoel (met wit-marmeren bas-reliëf) en het orgel (Pieter Van Peteghem en zoon Lambertus Benoit). De kruisweg is recenter (1871, door Anseele).
KIKIRPA : Fototheek online
Onroerend erfgoed
Uitgebreide geschiedenis van de Sint-Martinuskerk
Foto's
Merkwaardige elementen
Het Van Peteghemorgel (1775-1776)
Dit unieke en waardevolle orgel van onze Sint-Martinuskerk van Gijzegem met twee manualen en zonder pedaalwerk heeft 18 registers en 1056 orgelpijpen en werd op 20 augustus 1980 geklasseerd als monument. Het werd in 1775-1776 vervaardigd door Pieter Van Peteghem, geholpen door zijn zoon Lambertus-Benoit. Het werd betaald door de opbrengst van omhalingen bij de parochianen.
Onder de meer dan 400 orgels die deze beroemde orgelbouwerfamilie bouwde, mag dat van Gijzegem volgens experten als één van de meest aantrekkelijke beschouwd worden. Het bleef doorheen de loop der tijden heel oorspronkelijk doordat het ontsnapte aan allerlei “aanpassingen” en “vernieuwingen".Het instrument behoort tot het gedeelde orgeltype en de orgelkast is over gans de breedte van het doksaal als één aaneengesloten geheel tot en met de kerkmeesterbanken uitgebouwd. Het bezit nog zijn oude mechaniek en is in historisch opzicht zeer merkwaardig.
In januari 2011 begon orgelbouwer Joris Potvlieghe met de restauratie. Wenceslaus Mertens was de orgeldeskundige. De restauratie werd in het voorjaar van 2014 voltooid.Sint Martinus van Tours
Tegen de tweede Toscaanse zuil van de middenbeuk links staat het eikenhouten, gepolychromeerde beeld van Sint Martinus te paard opgesteld. Het is een werk van een onbekend meester en dateert uit het begin van de 18e eeuw. Dit beeld met enige folkloristische inslag, is waarschijnlijk afkomstig uit een lokaal (Aalsters of Dendermonds) atelier. Het werd recent gerestaureerd door Camille De Clercq uit Gent.
In 1712, mogelijk het jaar van aankoop of schenking, werd dit ‘'peert van Martinus’’ geschilderd en gepolychromeerd door Jacques Stembaye.
De preekstoel
De prachtige eikenhouten preekstoel, een voorbeeld van artisanaal houtsnijwerk en decoratief denken uit die tijd, is een werk van de Dendermondse meester Henricus Reraux en werd in 1779 in deze kerk geplaatst. Hij werd betaald met giften van o.a. pastoor Frans Vrebosch en met de opbrengst van de verkoop van de oude preekstoel aan de kerk van Serskamp.
Het mooie marmeren bas-reliëf “Jezus, de goede herder, geeft de sleutels aan Petrus” werd in 1780 in de kuip aangebracht.De communiebank en preekstoel werden in 1910 hersteld door Lippens uit Gent.
Mogelijk verdwenen in die periode de mooie levensgrote beelden van Adam en Eva die onder de kuip van de preekstoel stonden. Op de sokkel van één der figuren stond de naam van de beeldhouwer Reraux uit Dendermonde.
De schilderijen van de zijaltaren
De twee marmeren zijaltaren werden in 1773 aangekocht. In 1774 kregen zij hun houten bekroning.
Het linker altaar van Onze-Lieve-Vrouw wordt bekroond door het schilderij “De Hemelvaart van Maria” (1774). Het rechter altaar van Sint Rochus draagt het schilderij “Sint Rochus aangesteld als patroon van de pestlijders’’ (1783).
Beide schilderijen, uitgevoerd in Rubensiaanse stijl, werden geschilderd door de bekende en belangrijke Antwerpse schilder Willem-Jacob Herreyns.
Deze prachtige schilderijen alsmede de veertien staties van de kruisweg werden in 2013 gerestaureerd door Frederik Cnockaert uit Wervik.
Het hoofdaltaar
Het mooie, monumentale hoogaltaar werd op 12 mei 1780 door Frans Goos, heer van Gijzegem, aangekocht uit de Jezuïetenkerk te Gent (Livinuskerk). Dit altaar was in 1623 aan de Jezuïetenkerk geschonken door bisschop Antoon Triest en bevatte o.a. een schilderij van Rubens : ‘’De marteldood van de Heilige Livinus’’. Dit doek berust thans in het Museum voor Schone Kunsten te Brussel. Dit prachtige hoogaltaar is het oudste religieus kunstwerk in deze kerk.
Langs beide zijden van het altaar bemerken wij wapenschilden: links dat van de familie Goos en rechts dat van de familie Goubeau. Oorspronkelijk bevonden zich op deze beide plaatsen het familieschild van bisschop Antoon Triest. Deze twee familieschilden vinden wij terug in de vloer van het gangetje achter het hoofdaltaar.
Baron Goos schonk tevens de trappen voor het altaar evenals de tombe waarop het bisschopsbeeld geplaatst is. Beide altaardelen werden reeds in 1773 geschonken, wat doet vermoeden dat zij toen het hoogaltaar uitmaakten temeer omdat dit altaarblok in grijze marmer dezelfde stijlkenmerken heeft als de beide marmeren zijaltaren die in 1773 werden geplaatst. Het werd in 1780 in het nieuwe altaargeheel, zoals wij het nu kunnen bewonderen, verwerkt.
Het bisschopsbeeld dat oorspronkelijk afkomstig is uit de Livinuskerk van Gent stelt de heilige Livinus voor en dus niet Sint-Martinus, de patroonheilige van de kerk.
Onze-Lieve-Vrouw Van Gijzegem
Van het mooie, houten gepolychromeerde beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Gijzegem uit de 16de eeuw van een onbekend meester, dat in het begin de zestiger jaren van vorige eeuw aan de kerk werd ontvreemd, werd een duplicaat gemaakt op basis van foto’s van het oorspronkelijke beeld (zie inventaris KIK).
Dit mooie beeld staat nu opgesteld in de Mariakapel, links naast het prachtige Van Peteghemorgel en werd in 1982 door Daniël Vanhaute gemaakt in de Academie voor Beeldende Kunsten van Anderlecht.
Doopvont
De doopvont, eveneens geplaatst in de Mariakapel, werd in 1862 vervaardigd door de steenhouwer Van Assche uit Dendermonde.
